Alcide de Gasperi - biografia

ALCIDE DE GASPERI

Alcide De Gasperi urodził się 3 kwietnia 1881 r. w Pieve Tesino, w regionie Trentino w północnej części Włoch. Był pierwszym z czworga dzieci Marii Morandini i Amedeo De Gasperi. Po nim urodził się Mario, przyszły ksiądz, Marcella i Augusto. Na życiową formację przyszłego męża stanu, współzałożyciela Wspólnoty Europejskiej, ogromny wpływ wywarła historia i kultura jego ziemi rodzinnej zamieszkałej przez ludność włoska, przywiązanej do swojej mowy, wiary i obyczajów. Przed pierwszą wojną światową teren ten należał do włoskojęzycznych obszarów ogromnego wielokulturowego zlepka narodów funkcjonującego w ramach Austro-Węgier.

Rodzice Alcidego praktykują katolicyzm i uczą swe dzieci realizować wartości ewangeliczne w życiu codziennym. Młodziutki Alcide zostaje wysłany do arcybiskupiego gimnazjum Świętych Apostołów z myślą oddania go na służbę Kościołowi. Alcide w przeciwieństwie do swego brata Mario, nie czuł się jednak powołany do kapłaństwa. Doszedł do wniosku, że jego misją jest świat polityki rozumianej jako realizacje miłości bliźniego i służby społecznej dla innych. Ciekawie spuentowała odmienność powołania swych braci Marcella De Gasperi: „otwierają się przed nimi dwie drogi, dwie odmienne kariery, ale obaj mają jeden cel – służyć Bogu”.

Jako kilkunastoletni młodzieniec Alcide zainteresował przesłaniem encykliki Rerum Novarum papieża Leona XIII z przekonaniem, ze musi przyczynić się do jej realizacji w życiu społecznym. Owocem jego działalności są narodziny spółdzielni rolniczych i budowlanych, kas wiejskich, towarzystwa dziel katolickich. W 1900 r. wyjeżdża do Wiednia gdzie studiuje filozofię, literaturę oraz historię. W tym czasie Stolica Cesarstwa Austriackiego stanowiła istny tygiel narodów. Alcide dorasta w mieście kosmopolitycznym w którym mówi się wieloma językami, współprzenikają się kultury, religie, w którym ścierają się różne poglądy. Wykształtuje to w nim umiejętności dialogu, mediacji, rozumienia bogactwa różnorodności.

W 1905 r. po ukończeniu studiów wraca do Trydentu, gdzie zaczyna współpracować z gazetą Wiara i Praca (Fede e Lavoro) oraz Glos Katolicki (La Voce Cattolica).

W 1909 zostaje wybrany do samorządu trydenckiego, a w 1911 r. staje się posłem swojej prowincji w parlamencie austriackim. De Gasperi wykorzystał to stanowisko przede wszystkim do walki o prawa mniejszości włoskiej.

Z wybuchem pierwszej wojny światowej de Gasperi pozostaje neutralny politycznie, popiera jednak starania Watykanu mające na celu zakończenie wojny. Mieszkańcy regionu Trydenckiego zostają wysiedleni i zgromadzeni w obozach jako uchodźcy. Parlamentarzysta Alcide robi wszystko aby wspierać nie tylko Trydenczyków ale broni również wszystkich włoskich uchodźców, aresztantów i internowanych. Po zakończeniu I wojny światowej Trydent, rodzinny region De Gasperiego, staje się częścią Królestwa Włoskiego. Rok później De Gasperi przystępuje do założonej przez księdza Luigi Sturzo, Włoskiej Partii Ludowej PPI (Partito Popolare Italiano) inspirującej się nauka społeczna Kościoła. De Gasperi szybko staje się filarem partii, zostaje wybrany deputowanym z okręgu Trydenckiego i dostaje się do parlamentu włoskiego. W 1921 roku wraz z księdzem Sturzo spotyka się w Kolonii z Konrada Adenauera, gdzie wspólnie nakreślaj wizję przyszłej Europy. Ówczesne założenia wyprzedziły późniejsze wydarzenia o ponad 30 lat. Alcide podzielał również wizję Roberta Schumana w odniesieniu do ochrony mniejszości narodowych w Europie, które w przeszłości niejednokrotnie były zarzewiem wojny.

W latach 20-tych rosnące w sile ugrupowanie faszystowskie we włoskim rządzie pod przewodnictwem Mussoliniego otwarcie zaczęło stosować różne akty przemocy wobec członków PPI aż w końcu zakazano działalności tej partii i rozwiązano ją w 1926 r. Alcide De Gasperi wraz z innymi posłami ze swojej partii zostaje pozbawiony mandatu parlamentarzysty i osadzony w rzymskim wiezieniu Regina Coeli. W dniu procesu 28 maja 1927 pisze do swojej zony: Dzisiejszego poranka z uśmiechem włożyłem ręce w kajdanki i ruszyłem przykuty do łańcucha z pozostałymi 24 aresztantami, recytując w duchu: „Którzy we łzach sieją, żąć będą w radości. Postępują naprzód wśród płaczu, niosąc ziarno na zasiew; Z powrotem przychodzą wśród radości, przynosząc swoje snopy. (Ps 126[125])

(...) Szeptałem tylko imię Boga, ale nie – nie szemrałem przeciw Niemu!(...)Bóg ma nieprzejrzany plan, wobec którego ze czcią chylę głowę. (...) Pan Bóg nie może być niesprawiedliwy ani okrutny. On nas kocha i postępuje z nami w sposób, którego nie rozumiemy.

Dzięki staraniom i życzliwości wielu osób udaje się uprosić u króla akt ułaskawienia. W dniu 10 lipca 1927 Alcide zostaje uwolniony z wiezienia ale nadal pozostaje poddany szczególnemu nadzorowi. Jest to kolejna wielka próba z powodu niedostatku materialnego, troski o rodzinę, upokorzenia i rozczarowania z powodu odejścia wielu rzekomych przyjaciół: „Czuję się naprawdę jak skorupa zasługująca na wyrzucenie do śmieci”. W pokoju gdzie przebywa tymczasowo pilnowany przez karabinierów umieszcza cytat ze św. Teresy od Jezusa: „Cierpliwością zdobywa się wszystko. Kiedy ma się Boga, nie brakuje niczego. Bóg sam wystarczy”. W końcu udaje mu się uzyskać azyl na terenie Watykanu, gdzie przez 14 lat pracuje jako bibliotekarz.

W czasie II wojny światowej Alcide de Gasperi działa czynnie we włoskim ruchu oporu, zaś w 1943 r. współtworzy Włoską Partię Chrześcijańsko-Demokratyczną, której potem przez wiele lat przewodniczy. Według De Gasperiego partia demokratyczna ma być „otwarta na najszerszy wymiar wspólnotowy” i „kształtować głębokie poczucie braterstwa” ponieważ „miłość ze społecznego punktu widzenia zwie się braterstwem”. To przekonanie wypływa z jego głębokiej duchowości ewangelicznej jak tez wpływu filozofii Henr’iego Bergsona, którego chętnie cytuje: „demokracja jest ze swej istoty ewangeliczna, a jej siłą poruszającą jest miłość”.

Tuz po zakończeniu II wojny światowej De Gasperi otrzymuje tekę ministra spraw zagranicznych a 10 grudnia 1945 król włoski, Humbert II Sabaudzki powierza mu misje utworzenia nowego rządu. De Gasperi pełni funkcję premiera przez kolejne 8 lat, do roku 1953.

W 1948 r. Alcide De Gasperi doprowadza do traktatu pokojowego z aliantami i swoja umiejętną polityką sprawia, ze Włochy staja się jedną z sił napędowych w stopniowym jednoczeniu Europy.

Zaproszony do udziału w Konferencji Katolickiej w Brukseli w listopadzie 1948 r. De Gasperi przedstawia proces jednoczenia Europy jako budowanie zapory przeciwko wywrotowym działaniom partii komunistycznych i zagrożeniu sowieckiemu. Podkreśla szczególna rolę chrześcijańskiego ideału jedności i i braterstwa przypominając, że „u źródeł cywilizacji europejskiej znajduje się chrześcijaństwo. Nie chcę tym samym wprowadzając do oceny naszej historii żadnego kryterium konfesyjnego wykluczającego inne. Pragnę tylko przypomnieć o wspólnym europejskim dziedzictwie, o tej jednolitej moralności, która uwydatnia role osoby ludzkiej i jej odpowiedzialności, z jej zaczynem, z jej zaczynem ewangelicznego braterstwa, kultem prawa odziedziczonym po starożytnych, umiłowaniem piękna subtelniejącym przez stulecia, wolą prawdy i sprawiedliwości natężoną tysiącletnim doświadczeniem.”

Wiele czynników leżało u podstaw pragnienia jednoczenia Europy ze strony De Gasperiego. Wypływała ona przede wszystkim z jego przekonań religijnych: od najmłodszych lat był w pełni świadom „katolickiego” - a więc powszechnego, ponadnarodowego - charakteru Kościoła, do którego należał. Wynikała również z doświadczenia, które przyniósł mu udział w życiu politycznym wielonarodowej monarchii Habsburgów. Była też rezultatem głębokiej refleksji nad przyczynami pierwszej i drugiej wojny światowej, nad możliwościami zapobieżenia podobnym katastrofom w przyszłości i nad warunkami politycznej i moralnej odbudowy Europy po bolesnych doświadczeniach faszyzmu. Zadomowiony w niemieckiej kulturze i historii, był przekonany - podobnie jak we Francji Robert Schuman - że izolowane Niemcy będą niebezpieczne. Dlatego, po utworzeniu w 1949 r. Republiki Federalnej Niemiec, Włochy były pierwszym państwem, które nawiązało z nią stosunki dyplomatyczne, a De Gasperi - pierwszym szefem rządu, który złożył oficjalną wizytę w Bonn.

Swoje nadzieje na budowę Nowej Europy De Gasperi pokłada przede wszystkim w instytucjach typu „wspólnotowego”. Gdy 9 maja 1950 r. ogłoszona została historyczna deklaracja Roberta Schumana, już następnego dnia Włochy zgłosiły gotowość udziału w jego projekcie i weszły w skład szóstki państw, które powołały do życia Europejską Wspólnotę Węgla i Stali (EWWS). Wkrótce po ustąpieniu ze stanowiska premiera w 1953 r. zasiadł we Wspólnym Zgromadzeniu EWWS, które 11 maja 1954 r. wybrało go swoim, drugim z kolei, przewodniczącym. Jego poprzednikiem był wybrany 11 września 1952 r. belgijski socjalista Paul-Henri Spaak (1899-1972).

W 1953 r. De Gasperi uczestniczy w konferencji zorganizowanej przez Radę Europy w Rzymie. Angielski historyk Arnold Toynbee zanotował wówczas, że w dyskusji wyróżniały się dwie osoby: De Gasperi i Schuman. „Obaj wielcy pionierzy i architekci jedności europejskiej opowiadali mi o wspólnych doświadczeniach, które pomogły im wyjść poza opłotki narodowe, pozwoliły odkryć szersze horyzonty myślenia i odczuwania. Stało się dla mnie jasne, że tym, co zbliżało do siebie De Gasperiego, Schumana, a także Adenauera, była ich religia. Katolicy po prostu nie mogą koncentrować się tylko na sprawach własnego narodu... De Gasperi i Schuman mówili także o drugim wspólnym im doświadczeniu, a mianowicie o pochodzeniu z obszarów narodowego pogranicza, obszarów spornych, na których rodziły się napięcia polityczne i rozgrywały liczne konflikty...”.

Alcide De Gasperi umiera 19 sierpnia 1954 r. w Sella di Valsugana w Trentino. Został pochowany w rzymskiej bazylice św. Wawrzyńca. Uczynił z Włoch jeden z filarów integracji europejskiej, a jego walka o stworzenie wspólnoty politycznej wyznaczała kierunek działania następnym pokoleniom budowniczych Europy.

Już wkrótce po śmierci De Gasperiego powszechnie mówiono, że zmarł w opinii świętości. Tego samego zdania był ówczesny patriarcha Wenecji kard. Angelo Roncalli (późniejszy papież Jan XXIII). Wskazywał on, że proces beatyfikacyjny ukazałby w pełnym świetle cnoty, jakimi w życiu kierował się polityk „inspirowany biblijną wizją życia, służbą Bogu, Kościołowi i Ojczyźnie”.

Osobę i dzieło De Gasperiego wysoko oceniał też papież Jan Paweł II, dając temu wyraz przy różnych okazjach. Na przykład w liście do Konferencji Biskupów Włoskich Ojciec Święty podkreślił jego „myśl europejską”: „Czyż nie ma znaczenia fakt, że wśród głównych propagatorów jedności kontynentu europejskiego byli tacy ludzie (...) jak De Gasperi, Adenauer, Schuman, (...) ożywiani głęboką wiarą chrześcijańską? Czyż nie z ewangelicznych wartości wolności i solidarności czerpali oni inspirację dla swego odważnego planu?”.

Następca Jana Pawła II - Benedykt XVI. przemówieniu do członków Rady Fundacji De Gasperiego w 2009 r nazwał go przykładem do naśladowania dla rządu, jak i polityków w ogóle, katolików i niekatolików. - Łagodny i posłuszny Kościołowi, był autonomiczny w swych wyborach politycznych, bez posługiwania się Kościołem dla celów politycznych i nigdy nie szedł na kompromis ze swym prawym sumieniem - mówił o nim papież.

Podczas potkania Ojca Świętego Franciszka z Liga Misyjna Studentów Włoskich i Wspólnota Życia Chrześcijańskiego, 30 kwietnia 2015 w odpowiedzi na pytania młodych ludzi papież z właściwą sobie prostotą odpowiada: "Czy katolik powinien zajmować się polityka?" - "Musi!". Polityka jest jedną z najwyższych form miłości, ponieważ ma ona na celu dobro wspólne. Jest to jednocześnie pewnego rodzaju męczeństwo. Codzienne, kok po kroku, szukanie wspólnego dobra, cierpliwe poszukiwanie najlepszych rozwiązań i czuwanie aby nie dać się skorumpować przez zło. W Kościele istnieje wielu katolików, którzy potrafili uprawiać politykę w sposób czysty i dobry, politykę budującą pokój między narodami. Przypomnijmy ze takimi politykami po II wojnie światowej byli np. De Gasperi we Włoszech i Robert Schuman we Francji (wobec których toczą się procesy beatyfikacyjne). Tak! Uprawianie polityki może być drogą do świętości!

Proces beatyfikacyjny Alcide De Gasperiego rozpoczął się na szczeblu diecezjalnym 29 kwietnia 1993 r. w Trydencie za aprobatą ówczesnego prefekta Kongregacji Spraw Kanonizacyjnych kard. Angelo Feliciego.